Οι συναισθηματικές δυσκολίες των παιδιών και των εφήβων περιλαμβάνουν ένα πλήθος φαινομένων και συμπτωμάτων (κατάθλιψη, άγχος, παρορμητικότητα, εμπλοκή σε συμπεριφορές υψηλού ρίσκου, αυτοτραυματισμοί, πειραματισμός με ναρκωτικές ουσίες, πτώση ακαδημαϊκών επιδόσεων).
Η Kατάθλιψη για παράδειγμα είναι μια από τις πιο συνηθισμένες ψυχικές ασθένειες της εποχής μας και σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπων στον κόσμο.
Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας, αυτό συνήθως είναι παροδικό και μάλλον οφείλεται σε κάτι σχετικά ασήμαντο και επουσιώδες.
Η κατάθλιψη διαφέρει από την Κλινική Κατάθλιψη η οποία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που διαρκούν πάνω από δύο εβδομάδες και είναι τόσο σοβαρά ώστε να επεμβαίνουν στην καθημερινότητα ενός ατόμου.
Η κατάθλιψη αποτελεί το τέταρτο στάδιο του μοντέλου της Κιούμπλερ-Ρος για την αποδοχή του θανάτου. Όταν κάποιος έχει κατάθλιψη συνήθως περιγράφει τον εαυτό του ως λυπημένο, απεγνωσμένο, αποθαρρυμένο και απογοητευμένο (wikipedia).
Σύμφωνα με την γνωστική άποψη , η Κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα δυσλειτουργικών αυτόματων σκέψεων. Για την συστημική οπτική η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα σχέσεων με τους σημαντικούς άλλους (συνήθως την οικογένεια).
Η συστημική οπτική βέβαια δεν βλέπει τις συναισθηματικές δυσκολίες αποκλειστικά ως εσωτερικές ποιότητες των ανθρώπων αλλά ως αποτελέσματα των πολύπλοκων δικτύων συναισθηματικών σχέσεων εντός των οποίων ζουν και αναπτύσσονται.
Το πιο σημαντικό δίκτυο σχέσεων είναι φυσικά η οικογένεια. Η εμπειρία μου έχει δείξει πως πίσω από την κατάθλιψη των παιδιών και των εφήβων συχνά κρύβονται συγκρούσεις των γονέων, διαζύγια, ανεπίλυτα πένθη, οικονομικές και επαγγελματικές ανασφάλειες, καταστάσεις δυστυχώς κοινές στην εποχή μας.
ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
Η δουλειά με τους εφήβους είναι απαιτητική στο βαθμό που οφείλει να ισορροπεί την ανάγκη των παιδιών για αποδοχή και κατανόηση και την ανάγκη τους (άρρητη η τελευταία) για οριοθέτηση και καθοδήγηση.
Αν για τους ενήλικες η θεραπευτική σχέση είναι ένα ζητούμενο στη θεραπεία, για τους εφήβους αποτελεί εκ των ουκ άνευ προαπαιτούμενο για οποιαδήποτε μορφή παρέμβασης.
Η δημιουργία ενός πλαισίου ασφάλειας για το παιδί, η άνευ όρων αποδοχή (η οποία βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει την αποδοχή των δυσλειτουργικών συμπεριφορών), η ενσυναισθητική κατανόηση, η έκφραση των επώδυνων συναισθημάτων, το καθρέφτισμα, αποτελούν το οπλοστάσιο του Ψυχολόγου στον αγώνα για την ψυχική υγεία των εφήβων.
ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Επομένως η κατάθλιψη είναι σήμα μιας οικογενειακής δυσλειτουργίας και το άτομο που νοσεί είναι ο φορέας που την εκφράζει (ο αναφερόμενος ασθενής, σύμφωνα με την συστημική ορολογία). Στα πλαίσια αυτά η διερεύνηση των σχέσεων είναι το κλειδί για την θεραπεία της κατάθλιψης. Η διερεύνηση αυτή περιλαμβάνει:
- Τους ρόλους του ασθενή εντός της οικογένειας του αλλά και εντός των άλλων σημαντικών σχεσιακών δικτύων της ζωής του (πχ το σχολείο, το εργασιακό περιβάλλον κλπ).
- Το συναισθηματικό κλίμα στην οικογένεια.
- Τους περιορισμούς και κυρίως τις δυνατότητες που προσφέρει η οικογένεια στην κατεύθυνση της ανάρρωσης.
- Το έξω-οικογενειακό δίκτυο στήριξης.
- Τα αποθέματα και τις δυνατότητες του ατόμου, τις αξίες του.
- Τις πεποιθήσεις για τον εαυτό, τους άλλους και το μέλλον.
- Τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται και από τις οποίες μπορεί να πάρει ευχαρίστηση.
Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ότι : “Η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που αντιμετωπίζεται, αλλά αντιμετωπίζεται καλύτερα όταν αντιμετωπίζεται έγκαιρα”.