Μια ερώτηση που φαντάζει δύσκολη μια κρύα βροχερή Δευτέρα. Η απάντηση στην Ελλάδα του 2018 συχνά απαντιέται με αγανάκτηση, στενοχώρια, ακόμα και θυμό. Τι να τα κάνεις τα όνειρα όταν δεν έχεις είτε χρόνο, μείτε λεφτά για τίποτα. Τι να τα κάνεις αυτά όταν δεν σε αγαπά αυτός/ή που πωθείς; Σαν να μας κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό αυτά τα όνειρα. Αφού μας γλυκαίνουν, έρχεται μετά η πραγματικότητα να μας πικράνει.
Θα έπρεπε να διευκρινίσω ότι όταν μιλάω για όνειρα εδώ, εννοώ τις επιθυμίες. Αν και το πως έχουμε καταλήξει να τις καλούμε “όνειρα” είναι κάτι ενδιαφέρον από μόνο του. Εξελικτικά ο ύπνος και τα όνειρα είναι από τα τελευταία εργαλεία που αποκτήσαμε. Σαν τα τελευταία λοιπόν, η γνώση μας πάνω στη ψυχική λειτουργία του ύπνου είναι σημαντικά περιορισμένη συγκριτικά με άλλες. Η ανάπτυξή τους συμπέφτει χρονικά με την οργάνωση της ανθρώπινης κοινωνίας σε μια ασφαλέστερη μορφή. Στη σύγχρονη αυτή κοινωνία έχουμε λύσει βασικά προβλήματα επιβίωσης και έχουμε πλέον την ανάγκη να είμαστε ονειροπόλοι. Και λέω ανάγκη, γιατί τίποτα στην εξελικτική μας ιστορία δεν εμφανίζεται και παραμένει χωρίς λόγο, σαν μια πολυτέλεια. Κάθε τι έχει ένα καθοριστικό λόγο ύπαρξης, ανεξάρτητα αν εμείς τον αντιλαμβανόμαστε ή όχι.
Η ένωση μεταξύ της έννοιας της βαθειάς επιθυμίας και της λειτουργίας του ύπνου στον όρο “όνειρο” γίνεται καλύτερα αντιληπτή στις ψυχολογικές θεωρίες του Freud, Yung και Perls. Στις θεωρίες αυτές γίνεται διαφοροποίηση μεταξύ βαθύτερων και επιφανειακών επιθυμιών. Τα όνειρα είναι μια έκλαμψη στις βαθύτερες ψυχικές επιθυμίες που κατοικοεδρεύουν στο υποσυνείδητο.
Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω την αξία ενός όμορφου σπιτιού, αυτοκινήτου, ρούχου κτλ αυτές οι επιθυμίες είναι επιφανειακές υπό την έννοια ότι προσφέρουν γρήγορη, αλλά παροδική ευχαρίστηση. Στην σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία όλα αυτά τα αγαθά είναι προς πώληση και συνοδεύονται από μια χρηματική αξία. Αυτή η χρηματική αξία μεταφράζεται σε εργατοώρες και προσωπικό μόχθο. Επίσης μαζί με απαραίτητα αγαθά (φαγητό, νερό και στέγη) έχουμε την επιλογή άλλων, μη βασικών αγαθών, που μάλιστα στοιχίζουν περισσότερο από αυτά που χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας. Επειδή όμως ο χρόνος είναι χρήμα, πρέπει να πάρουμε κάθε μέρα μια συνειδητή απόφαση για το που θα αφιερώσουμε το χρόνο μας. Έχουμε λογαριασμούς να τρέχουν και μετά έχουμε και αυτά τα “όνειρα” να κυνηγήσουμε.
Μπορεί σε αυτό το σημείο να σταματήσουμε και να σκεφτούμε αν χρειάζεται να κάνουμε αλλάγές στη ζωή μας. Πολλές φορές μπορεί να βοηθήσει και ένα όνειρο, καλό ή κακό, που μας επισκέπτεται συχνά για να μας υπενθυμίσει αυτή την ανάγκη. Οι βαθύτερες επιθυμίες που μας επικοινωνούν τα όνειρα αυτά ,προσφέρουν οδηγίες προς την ψυχική ηρεμία της αυτοπραγμάτωσης, αλλά απαιτούν και ψυχικό μόχθο. Η ανταμοιβή είναι αυστηρά προσωπική και δύσκολο να την αντιληφθεί ένας τρίτος, όπως ένα πολυτελές αμάξι ή ένα ακριβό κινητό. Με άλλα λόγια, μας οδηγούν σε ανεξερεύνητες και τρομακτικές προοπτικές που χρειάζεται να επισκεφτούμε για να καταλάβουμε και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Αλλά πρέπει πρώτα να ξυπνήσουμε από το όνειρο της υλικής ανάγκης για να δούμε την πραγματική αξία των πραγμάτων, όπως στην αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα.
Η δική μου συμβουλή λοιπόν θα ήταν να ακούμε τα όνειρά μας πιο προσεκτικά και να τους δείνουμε τον πρέπων σεβασμό, γιατί μόνο αυτά ξέρουν να μας οδηγήσουν στο μονοπάτι αυτού που έχουμε ονομάσει “ευτυχία”. Το να έχουμε την αίσθηση του βαθύτερου στόχου μέσα μας και να βλέπουμε τον εαυτό μας ,μέρα με τη μέρα, να τον ζυγώνει είναι κάτι απαραίτητο για να μπορούμε να αντέξουμε τις δυσκολίες της καθημερινότητας και τη ματαίωση που παροδικά βιώνουμε. Είναι η συνειδητοποίηση ότι όσο δύσκολος και να είναι ο δρόμος ξέρουμε ότι κατευθυνόμαστε και πλησιάζουμε εκεί που θέλουμε και γι'αυτό μπορούμε να συνεχίσουμε να προχωράμε ακόμα και όταν αυτό φαντάζει επώδυνο- ακόμα και ακατόρθωτο- σαν ένα σύγχρονο Οδυσσέα.